Wachtlijst verdwijnt hoogstens heel even door 'oplossing' directeur ZonMW

Het zingt rond in de (sociale) media: Henk Smid, directeur van ZonMw, heeft gezegd dat we het Nederlandse donortekort opgelost hebben als een op de 40.000 inwoners bij leven een nier doneert. Dat klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Tijd voor een stukje fact checking.

Op www.mejudice.nl staat een video van Peter Kooreman, hoogleraar gezondheidseconomie in Tilburg. In deze video komen Smid en hijzelf aan het woord over levende nierdonatie. Beiden noemen het magische getal van een op de 40.000 zonder daar een berekening bij te geven. Er staan ongeveer 800 mensen op de wachtlijst voor een nier, en daarvan gaan er 150 per jaar dood omdat er geen orgaan voor ze beschikbaar is, stelt Smid.

Een ander deel krijgt ook geen nier maar weet te overleven, en staat het volgende jaar nog steeds op de lijst. Het aantal donoren dat Smid en Kooreman noemen moet niet alleen genoeg zijn om de 150 vermijdbaar gestorvenen te helpen, maar ook degenen die langer op de lijst staan, wil het probleem van de wachtlijst opgelost zijn. Maar is het dat dan ook? Laten we beginnen met een simpel rekensommetje, met voor het gemak afgeronde getallen.

Nederland heeft op dit moment 16.800.000 inwoners. Als een op de 40.000 een nier doneert, levert dat 420 nieren op. Op de actieve wachtlijst stonden op 1 januari geen 800, maar 710 patiënten. Jaarlijks vinden er zo'n 420 transplantaties plaats met een nier van een overleden donor. Daarnaast worden er nog ongeveer 500 nieren bij leven gedoneerd. Dat alleen al maakt 920 nieren. Toch is dat niet genoeg om de 710 patiënten die op 1 januari op de wachtlijst stonden te helpen: een aanzienlijk deel van de 500 levend gedoneerde nieren dit jaar zal namelijk naar nieuwe patiënten gaan. En dan komen er ook nog weer nieuwe patiënten bij voor wie niet direct een nier beschikbaar is.

De eenvoudige zin "als een op de 40.000 Nederlanders zijn nier doneert zijn we van de wachtlijst af" klopt dus niet: dat zou namelijk minder levend gedoneerde nieren opleveren dan er nu al jaarlijks zijn: geen 500 maar 420.

Klopt het dan misschien als eenmalig een op de 40.000 Nederlanders extra, dus bovenop de levende donoren die er toch al zijn, een nier afstaan? Het aantal patiënten dat in dit jaar een nier zou moeten krijgen om op 31 december geen wachtlijst meer te hebben, is 710. Daar komen de nieuwe patiënten nog bij. De laatste jaren komen er volgens Renine ongeveer 2000 nieuwe patiënten per jaar bij die nierfunctie vervangende therapie nodig hebben. Laten we conservatief schatten en zeggen dat ongeveer 20% daarvan transplantabel is, dat zijn 400 mensen.

Om te zorgen dat er op 31 december van dit jaar geen wachtlijst meer is, zouden er dus 710 + 400 = 1.110 nieren gedoneerd moeten worden. En hoeveel hebben we er? 920 regulier + 420 eenmalig extra, is 1.340. Dat zou dus inderdaad ruimschoots voldoende zijn.

En daarna? Wanneer het aantal donaties in de pas liep met het aantal nieuwe patiënten, zou de wachtlijst elk jaar afnemen met het aantal mensen dat sterft terwijl ze op de wachtlijst staan. Dat is 150 per jaar. De wachtlijst krimpt wel, maar niet zo snel. Dat betekent dat eenmalig oplossen van de wachtlijst niet voldoende is: als er daarna niets gebeurt groeit de wachtlijst vanzelf weer aan. Daar komt nog bij dat dit alleen over de actieve wachtlijst gaat. Als de wachttijd voor een nier korter wordt, zullen mensen die nu niet op de lijst gezet worden, er misschien ook wel op terecht komen. En het aantal nierpatiënten neemt alleen maar toe - en dat zijn niet alleen niet transplantabele bejaarden.

Kortom: het klinkt mooi, maar als een op de 40.000 Nederlanders een nier afstaat lossen we het probleem van de wachtlijst niet op. Een op de 40.000 extra, bovenop de levende donoren die er elk jaar al zijn, is wel genoeg om eenmalig de wachtlijst weg te werken. Maar als het bij eenmalig blijft, komt die wachtlijst gewoon weer net zo hard terug.
Gepubliceerd: maandag 26-05-2014

Daling wachtlijst
Het aantal mensen op de actieve wachtlijst voor niertransplantaties is flink gedaald.

Op de actieve wachtlijst staan mensen die direct transpantabel zijn. Op zich prachtig dat minder transplantaties nodig zijn, maar als dit b.v. ligt in meer overlijdensgevallen of in strengere toelatingseisen, dan is de daling verontrustend. Daarom is het belangrijk de mogelijke daling te analyseren. De Nederlandse Transplantatie Stichting gaat hierna een onderzoek in stellen en zo snel mogelijk met een analyse te komen’. We houden u op te hoogte.